«Եկեղեցին մեզ տանում է մեծ դարձի ճանապարհով, այսօր տեղի է ունենում արթնացում, բայց այն պետք է համակարգվածություն ունենա». «Փաստ»

«Հայ ժողովրդի դեմ մեծ դավադրություն է տեղի ունեցել: Այն տեսակը, որ սրանք են՝ քպականները, չպիտի աճեր մեզանում, դրսում ստա նար հա մ ա պ ա տաս խ ա ն «կրթություն», այսինքն՝ հանձնարարականներ, գային ու քանդեին»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է ԵՊՀ հայ գրականության պատմության ամբիոնի դասախոս, գրականագետ Սերժ Սրապիոնյանը:

Նշում է՝ ոչ թե հիմա ենք գնում պետության լուծարմանը, այլ դրան գնացինք 2018 թ.-ին: «Լուրջ չվերաբերվեցինք ուսապարկերով հարձակում գործողներին և դրանց ամեն մի արտահայտությանը, որը վերաբերում էր հայ ժողովրդին, մեր պետությունը, բանակը, կրթությունը վարկաբեկելուն, համապատասխան արձագանք չտվեցինք: Եվ հնարավորություն տվեցինք, որ մարդն ստեղծի աշխարհում երբևէ գոյություն ունեցող ամենաբռնատիրական ոստիկանական պետություն: Սա և իր սատելիտներն ու ուսուցիչները մեր այն ժամանակվա պետությունը նկարագրում էին որպես ավազակապետություն:

Դրանով նրանք զգուշացնում էին, որ ճշմարիտ ավազակապետություն, բռնապետություն ստեղծելուց շատ հեռու ենք, գաղափար անգամ չունենք: Իրենք գիտեն դրա կատարյալ ստեղծման ձևը և եկան ու ստեղծեցին: Հիմա, որպես այդպիսին, պետություն չունենք: Այն ժամանակից սկսած, երբ առանց Հայաստանի իշխանությունների ներկայացուցիչների, տարբեր պետություններ քննում էին Հայաստանի խնդիրը, արդեն պետություն չունեինք: Ներսում ունեինք բռնատիրություն ժողովրդին զսպելու, նրան մտավոր սնանկության դատապարտելու և այսօրվա զուլումը նախապատրաստելու առումով: Ծրագիրը սա էր: Այն պետությունները, որոնք մեզ համար իսկապես թշնամական են, ոչ թե մենք ենք համարում թշնամական, չունեն թշնամության այն չափաբաժինը, որ այսօր գոյություն ունի Հայաստանում մեր երկրի և ժողովրդի հանդեպ: Բոլոր նվիրյալները, ազնիվ գաղափարները ծաղրվում և մերժվում են անխնա: Իշխանավորների շրջանում «բեսպրեդել» է պետության և ժողովրդի հանդեպ: Կիրանցում մարդկանց ձերբակալել, կտտանքների ենթարկել, ինչո՞վ է տարբերվում Հայաստանի ոստիկանություն կոչված կառույցը ադրբեջանական օմոնականներից կամ ոստիկաններից, որոնք մեր գերիներին չգիտեմ էլ, թե ինչպես են վերաբերվում: Հիմա գերի ենք մեր իսկ ոստիկանության ձեռքին»,-հավելում է մեր զրուցակիցը:

Գրականագետի խոսքով, հիմա մնում է այլ խնդիր՝ Հայաստան՝ որպես երկիր, ոչ որպես պետություն, գոյություն կունենա՞, թե՞ ոչ: «Պետությունը ոչնչացնելուց հետո անցնելու են երկիրը ոչնչացնելու գաղափարին: Իսկ ժողովրդին ոչնչացնելու ամենաուղիղ ճանապարհը նրա հայրենիքը ոչնչացնելն է: Հիմա որտե՞ղ են մեր արևմտահայերը, նրանք տարբեր անվանումներով կոչվում են սփյուռքահայեր՝ սիրիահայ, ռուսահայ, ֆրանսահայ, կանադահայ և այլն, բայց ոչ հայ: Մեր ավետյաց երկիրը, հայրենիքը, Հայաստանը թուրքերը ոչնչացրեցին, մեխանիկորեն ոչնչացավ հայի տեսակն այնքանով, որքանով որ ոչնչացավ: Հիմա Արևել յան Հայաստանի այս փոքրիկ պատառիկն իբրև Հայաստան վերացնում են, և մենք էլ վերածվելու ենք, չգիտեմ, թե ինչ հայի»: Իշխանության պայքարի թիրախում եկեղեցին է:

«Նրանք եկեղեցուն մեծագույն պատնեշ, որմ, արգելք են համարում իրենց ճանապարհին: Կլինի քաղաքական, հոգևոր, ազգային, բարոյական նկարագիր, ազգային հոգեկերտվածք, իրենց համար մեկ է, պետք է ոչնչանա: Հայոց Վեհափառի վրա առաջին հարձակումով, որի անվան շուրջ ինչ առասպել ասես հյուսեցին, մեզ հասկացրեցին, որ իրենց համար ամենավտանգավորը ոչ թե ընդդիմադիրներն են, ազգայնականներն ու ազգայինները, այլ Հայոց եկեղեցին է, որը հազարամյակներ շարունակ ստեղծում է ազգային արժեքներ և դրանց անխոնջ պահապանն է: Անկախ այն բանից՝ պետականություն ունեցել ենք, թե ոչ, եկեղեցին պահպանել է հայկականը և հայրենիքը՝ իբր գիտակցություն մեր մեջ: Մեր օծյալ Վեհափառն իր համառությամբ, ուղղամտությամբ, նպատակամետությամբ իրենց համար գլխավոր արգելքն էր: Որևէ հայ Վեհափառ հայ մարդու կողմից այսպիսի, մեղմ ասած, մերժողական վերաբերմունքի չի արժանացել, ինչպես այս Վեհափառը: Մեր բոլոր 132 Վեհափառներից Գարեգին 2-րդն առաջինն է, որ համայն մուսուլմանների առաջնորդին հրապարակավ մեղադրեց ազգայնականության, մարդկանց ոչնչացնելու, ցեղասպանություն հրահրելու մեջ: Սա քաղաքական խիզախությո՞ւն է, թե՞ ոչ:

Առաջին քայլն արեցին՝ Վեհափառին զրկելով անվտանգության ծառայությունից: Ասում էին՝ Վեհափառն ումի՞ց պետք է պաշտպանվի: Ճիշտ էին ասում, նա միայն իրենցից պիտի պաշտպանվի: Նրանով հալածում էին Հայոց եկեղեցին: Նրա հովանու ներքո աճել են այնպիսի ազնվական ու ազնվազարմ հոգևորականներ, ինչպիսիք են Բագրատ Սրբազանը, Միքայել արքեպիսկոպոս Աջապահյանը, Արշակ Սրբազանը: Որքան ասես կարող ենք անուններ թվարկել: Թռուցիկ հայացքով նայեք մեր պատմությանը: Հայոց եկեղեցին երկրի օրհասական բոլոր պահերին եղել է գլխավոր հենակետը երկիրը և ժողովուրդը պահելու:

Այսօր նույն օրհասական ժամանակներում ենք ապրում, ընդ որում՝ ավելի օրհասական, քան մեր պատմության բոլոր հայտնի դրվագները: Եթե հիշում են Ավարայրը, ապա այն ժամանակ մեզ դրսից պարտադրում էին ընդամենը 150 տարի առաջ ընդունած կրոնի կամ հավատքի փոփոխություն: Հիմա մեզ դա ներսից են պարտադրում: Ոչ մի Վեհափառ, նկատի ունեմ նույնիսկ Ավարայրի ժամանակ Հովսեփ կաթողիկոսին, կանգնած չի եղել այսպիսի դժվար երկընտրանքի առաջ, երբ իր երկրի ներսից անհամեմատ ավելի արմատական և ավելի ատելությամբ տոգորված հալածանք կա մեր հավատքի, մտածողության, ազգային բարոյականության ու նկարագրի նկատմամբ, ինչպիսին այսօր է: Վեհափառը պայքարում է: Այդ նրա ազդեցությամբ, նրա ղեկավարության օրոք են աճել այսօրվա Սրբազանները, որոնք, ըստ էության, սխրագործություն են կատարում: Բագրատ Սրբազանի արածը ինչո՞վ է զիջում Գևորգ 5-րդ կաթողիկոսի արածին»,-ընդգծում է մեր զրուցակիցը:

Ժողովուրդը ևս եկեղեցու կողքին է, քանի որ նրանով է տեսնում իր փրկությունը: «Քաղաքական գործիչները, որքան էլ ազնիվ, նվիրյալ, գաղափարական ներկայանան, իրենց շահերն ունեն: Այդ շահերը շատ չափով առնչվում են իրենց անձնականին, ընտանիքներին, կարիերային: Եկեղեցականը կարիերա, առաջընթաց անելու որևէ լիցքավորում չունի: Նրա առաջընթացն իր ծառայություն է իր ժողովրդին: Այդ պատճառով էլ եկեղեցականներին չես կարող վերագրել քաղաքական առաջնորդների շահագրգռվածություն: Նրանց շահագրգռվածությունը մեկն է՝ ունենալ հայ ժողովուրդ, հավատացյալների հոտ և նրան ներարկել աստվածային ազնվություն, կատարելություն, աստվածաշնչյան ճշմարտություն: Սա է նրանց ծառայությունը: Նրանք կորցնելու ոչինչ չունեն: Եկեղեցին միշտ և այսօր մնում է միակ ոչ ուծացված և ոչ դեգրադացված հիմնական ու գլխավոր պատվարը: Թող մատնացույց չանեն տարբեր ժամանակների առանձին հոգևորականների, որոնք անձնական որակներով չեն համապատասխանել իրենց կոչումներին:

Լևոն Շանթը մի վիպակ ունի՝ «Դարձը»՝ հեռացել ես քո նախատիպից, դարձ պիտի կատարես դեպի այն: Պարույր Սևակն ասում է՝ եթե ճանապարհ ես գնում և այդ ճանապարհին քո պապերին չես հանդիպում, այդ ճանապարհը սխալ է, վերադարձի՛ր: Եկեղեցին մեզ տանում է մեծ դարձի ճանապարհով, դրա համար այսօր տեղի է ունենում արթնացում: Հարկավոր է, որ այս արթնացումն ունենա որոշակի համակարգվածություն, եթե այս ժողովուրդը քաոսային արթնացավ, սրբել-տանելու է իր ճանապարհին բոլոր տեսակի քաղաքական ուժերին, գործիչներին՝ բացասական ու դրական, հայամետ ու ոչ հայամետ, մի արժեքից բացի՝ եկեղեցուց: Անգամ Շահ Աբասը չհամարձակվեց Հայոց եկեղեցին տանել ավերակման, ընդամենը երկու քար տարավ և դրանից ծլարձակեց Իսպահանի հայկական մեծ համարում ունեցող եկեղեցին: Սրանք չեն խորշում լինել շատ ավելի թշնամի, սրիկա, քան եղել են մեր դարավոր թշնամիները»,-եզրափակում է Սերժ Սրապիոնյանը: