Սա մեր ազգային ամոթի ժամանակաշրջանն է. Էդուարդ Շարմազանով

Հայաստանյան ներկայիս վիճակի, քաղաքական ներքին խնդիրների, ինչպես նաեւ շատ այլ հարցերի շուրջ «Իրավունք»-ը զրուցել է ԱԺ նախկին փոխխոսնակ, Հանրապետական կուսակցության գործադիր մարմնի անդամ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԻ հետ:
«2024-Ը ,ԴԺԲԱԽՏԱԲԱՐ, ԱՎԵԼԻ ՎԱՏ ԷՐ, ՔԱՆ 2023-Ն ԷՐ»

— Պարոն Շարմազանով, ամփոփելով 2024 թվականը՝ ինչպե՞ս կգնահատեք ներքաղաքական տարին:

— Խնդիրը միայն ներքաղաքական հարցադրումը չէ: Ես ամբողջ տարվա ընթացքում փաստեր եմ ներկայացրել, որ մեր պետության համար 2024 թվականը դժբախտաբար ավելի վատ էր, կորուստներով լի, քան 2023-ն էր: Կարծում եմ՝ պատճառն ակնհայտ է, որովհետեւ սրանք հանձնեցին Տավուշի 4 գյուղերը՝ դեմարկացիա եւ դելիմիտացիայի անվան տակ, եւ եթե սրանք մնան իշխանության՝ գնալով մեր կորուստները ավելանալու են: Դժբախտաբար, մի օրինաչափություն է առաջացել, որն իսկապես այդ կերպով կարելի է որակել: Դա այն է, որ պատերազմից հետո՝ ամեն տարի, նոր կորուստներ ենք ունենում (տարածքային, մարդկային) եւ հազար ու մի այլ ձեւի: Տեսեք, 2023 թվականին՝ Նոր տարուց առաջ, Կիրանցով հանգիստ կարող էինք գնալ, այդ չորս գյուղերը մերն էին, չէին տվել ոչ մի բան, Նիկոլը դեռեւս Անկախության հռչակագրից չէր հրաժարվել: Այսօր ինքն արդեն Կիրանցի չորս գյուղերը տվել է, Ադրբեջանի 300.000 վերաբնակիչների,Անկախության հռչակագրի, Սահմանադրությունը փոխելու մասին է խոսում: Այսինքն, եթե սրանք մնան, մենք գահավիժելու ենք: Ես դեռեւս 2018 թվականից սկսած սա եմ ասել եւ մարդիկ, ընդդիմադիր ուժերը, ում համար պետականությունն ու ազգային պետությունը ՝ դրանք բացարձակ արժեք են, չեմ ասում, որ լինեն նույն կարծիքին, բայց կարելի է սառեցնել բոլոր հակասությունները՝ գլխավոր չարիքին հեռացնելու համար: Սա պետք է լինի մեր հիմնական  անելիքը:

— Իսկ սպասումները 2025 թվականից ինչպիսի՞ն են:

— Սպասումը մեկն է: Պետք է ազգային, պետական հարցերը դառնան առաջնային: Սա միայն քաղաքական հարց չէ, սա մեր գոյաբանական հարցն է: Հայաստանը վերածվելու է ադրբեջանացմա՞ն, թե՞ Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը կարողանալու է փրկել իր պետականության փշրանքները: Եթե մի մարդ դուրս է գալիս Վազգեն սպարապետի դեմ, մեր ազգային արժեքների դեմ, մեր հաղթանակներին դեմ, եթե իրենք ասում էին հանուն ոչնչի է եղել, ինչ եղել է, ապա ի՞նչ ասել նրանց մասին: Բա եթե հանուն ոչնչի է եղել, կամ՝ 1994 թվականից սկսած ամեն ինչ վատ է եղել, ու այդ ժամանակվանից նախկինները բանակցում էին Ղարաբաղը տալու շուրջ, Ալիեւն ինչո՞ւ չէր վերցնում: Սպասում էր, որ Նիկոլը Ենոքավանից գար, մեծանար, հասակ առներ, թրաշ պահեր, թրաշվեր, որ իրենից վերցնե՞ր, հա՞: Տրամաբանությունը ո՞րն է: Մենք այսօր ապրում ենք, դժբախտաբար, մեր ազգային ամոթի դարաշրջանում: Սա մեր ազգային ամոթի ժամանակաշրջանն է:

«ԲԱՆԱՎԻՃՈՂ ԷՐ, ԹՈՂ ԱԼԻԵՎԻ ՀԵՏ ԲԱՆԱՎԻՃԵՐ»

— Լինելով ազգային կուսակցության ներկայացուցիչ` ինչպե՞ս եք պատկերացնում նման խնդրի հանգուցալուծումը:

— Իմ պատկերացումը հետեւյալն է՝ իհարկե, եթե Նիկոլ Փաշինյանը դեռ մնացել է իշխանության, ապա բոլոր ազգային, պետական ուժերը, գործիչները, նույնիսկ սովորական քաղաքացիները, ում համար Հայաստանի Հանրապետությունը եւ Արցախը բացարձակ արժեք են, բնականաբար, չեն տա թշնամուն մեր հայրենիքը: Ես Նիկոլը չեմ է, որ երկիրը փոքրանա, ասեմ՝ երջանկություն է: Ես ինչպե՞ս կարող եմ դա ասել: Եթե չի ստացվել, ապա մենք բոլորս չենք հասել մեր նպատակին, բայց սա չի նշանակում, որ մենք պետք է տառապենք մազոխիզմով եւ լացենք: Պետք է մեր մեջ ուժ գտնենք եւ համազգային համախմբմամբ հեռացնենք այս չարիքի իշխանությանը: Սա է, այլ տարբերակ աշխարհը չի գտել:

— Բանը հասավ նրան, որ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը իրեն թույլ տվեց ասել, թե՝ իշխանության համար այսպիսի ընդդիմություն ունենալը նվեր է: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:

— Իրենք էլ Ալիեւին արժանի իշխանություն են:

— Փաշինյանը հնչեցրեց, թե պատրաստ է նախկին նախագահների հետ ուղիղ եթերում բանավեճի ֆորմատով հիմնավորել իր ասածները: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

— Բանավիճող էր, թող Ալիեւի հետ բանավիճեր եւ հայկական շահերը սպասարկեր, գերիներից խոսեր, բանավիճող էր, թող Արցախը պահեր: Այն, որ ասում էր Արցախը Հայաստան է եւ վերջ՝ իր խոսքին տեր լիներ, այլ ոչ թե ասեր՝ Արցախն այսօր արդեն Ադրբեջան է: Մի մարդ, որը ասել է, որ Արցախը Հայաստան է եւ վերջ ու այսօր Ալիեւից լավ է հիմնավորում, որ Արցախն Ադրբեջան է՝ դրա հետ ի՞նչ պետք է բանավիճել: 1+1 ի՞նչ է, 2 չէ՞, բայց եթե մի տգետ կանգնի եւ ասի, որ 6 է՝ ես ինչպե՞ս պետք է գնամ նրան ամեն րոպե համոզեմ, որ 1+1=2: Նիկոլի համար՝ 1+1 ամեն ինչ է, բացի 2-ից: Դրա համար ի՞նչ բանավիճենք: Ես փաստեր եմ ներկայացրել եւ ասել եմ, որ հենց Նիկոլն է ասել, որ բանակցությունը սկսում եմ իմ սեփական կետից, այլ ոչ թե Սերժ Սարգսյանի կետից: Ինքն է ասել չէ՞, ինքն է ասել` ինչ պետք է՝ այն էլ բանակցում եմ: Տեսանք իր բանակցածը: Ինքն է ասել չէ՞, որ ինչ պետք է, այն էլ բանակցում եմ, մի՛ խառնվեք, ինձ մի՛ խանգարեք:
Իր շատ  կողմնակիցներ կային, որոնք ասում էին, թե՝ մի՛ խանգարեք մեր վարչապետին, թողեք թող աշխատի: Աշխատեց, տեսանք իր աշխատածը: Չորս գյուղերը տվեց՝ որպես դելիմիտացիա: Ի՞նչ դելիմիտացիա, դա կապիտուլյացիա՛ է: Հիմա էլ Խաղաղության պայմանագիր է շոշափում: Ալիեւի վերջին հարցազրույցը լսե՞լ եք: Ալիեւը Խաղաղության պայմանագրի չի գնալու, ինքը ամեն օր նոր պահանջներ է դնելու՝ մինչեւ իր հոր արձանը այստեղ չդնի: Մինչեւ Երեւանի պետական համալսարանը չդառնա Ադրբեջանի համալսարան, մինչեւ Երեւանը Իրիվան չդառնա, մինչեւ Հայաստանը Արեւմտյան Ադրբեջան չդառնա, մինչեւ Հայաստանը թուրքական վիլայեթ չդառնա:
Նիկոլ Փաշինյանը իրականացնում է Հայաստանի թրքացման քաղաքականությունը: Ամեն ինչ շատ պարզ է: Դրա համար եմ ասում՝ ձեւը պետք է գտնենք, կոնսեսուսի գանք: Ընդդիմադիր, ազգային մտածող ընդդիմությունը պետք է միավորվի՝ կապ չունի մեկն ինձ է կպել, մյուսին է կպել, թե` մեկ ուրիշին: Իմ անձը, ինչպես նաեւ մյուսի անձը եւ յուրաքանչյուրիս անձը շատ ավելի ցածր է, քան պետությունը: Ի վերջո, մեր տղաները հանուն ոչնչի չեն նահատակվել, որ հիմա Եռաբլուրում են: Նիկոլ Փաշինյանն ուզում է մեզ համոզի, որ Հայաստանը Ստամբուլի հայկական համայնքի կարգավիճակում առավել լավ կլինի, քան ինչպես եղել է: Այսինքն, այդ մարդը մեզ ուզում է համոզել, որ երբ Շուշին հայկական էր՝ դա վատ էր, դժգույն էր: Այ հիմա լավ է, երբ Շուշին ադրբեջանական է: Իրեն թվում է, որ ինքը սափրվել է, այդ իր պիտակը` կապիտուլյանտի, հողատուի, երկիրը հանձնողի մաքրվելու է: Չի՛ մաքրվելու: Հազար տարի էլ անցնի՝ չի՛ մաքրվելու: Մեր խնդիրը պետք է լինի ազգային պետականության անկախության խոսույթը պահելը: Այսօր մենք պետք է մի բան հասկանանք, որ եղածը պահելը պետք է լինի մեր խնդիրը: Ես ոչ թե մեծ նպատակներին դեմ եմ, բայց այսօրվա իրավիճակում մեր խնդիրը պետք է լինի եղածը պահելը, բայց այդ եղածը կլինի պահել, եթե սրան հեռացնենք: Կյանքը ցույց է տվել, որ 2020 թվականից հետո՝ այդպիսի տարի չի եղել, որ այս մարդը որեւէ բան չտա: Գորիս-Կապան ճանապարհը տվեց, ասաց տվեցի, որ միջանցք չուզեն, բայց տվեց, կրկին ուզեցին: Մաքսակետ դրեց՝ ասաց դրեցի, որ միջանցք չուզեն, հետո մինչեւ դա Ջրականի մեր զորքերը բերեց Սյունիք ու կրկին ասեց տվեցի, որ միջանցք չուզեն, հետո 30% Սեւ լիճը գրավեցին, ասաց հո ես 30% Սեւ լճի համար չէի՞ կռվելու: Մինչդեռ պետության ղեկավարի սուրբ պարտականությունը պետք է լինի Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի անվտանգությունը պահելը՝ ըստ Սահմանադրության: Այդ ինչպե՞ս է, որ քո իշխանությունը ատամներովդ պահում ես, ոստիկանությունով ու ամեն ինչով, բայց պետությունը չես կարողանում պահել: Հենց իր իշխանությանը մի բան է սպառնում, խառնվում է իրար, պաշտոններից է հեռացնում, քրեական գործեր է հարուցում, շանտաժ է անում, դա կարողանում է անել, բայց Հայաստանի սահմանների հարցը լուծել՝ ո՞չ: Իր համար կա մի սրբություն՝ իր աթոռը, եւ կապ չունի այդ աթոռը պահելու համար ինքն ում հետ կդաշնակցի՝ Ալիեւի, Էրդողանի, թե` Հռոմի պապի:

«ԱՅՍ ՉԱՐԻՔԻ ՌԵԺԻՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՏԱՆՈՒՄ Է ԴԵՊԻ ԹՐՔԱՑՈՒՄ»

— Իսկ Նիկոլ Փաշինյանի հետ համատեղ ապրող Աննա Հակոբյանի ակտիվությունն ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:

— Ես կանանց չեմ մեկնաբանում:

— Արդեն տարիներ շարունակ տեսնում ենք, որ ընդդիմությունը հավաքվում է, փորձում է ընդվզել եւ հանրությունն իսկապես գալիս է նրանց շուրջը համախմբվելու: Բայց, կարծես, այդ էներգիան միտումնավոր կերպով մսխվում է: Այս ամենն ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:

— Չեմ կարծում, որ հրապարակավ ես պետք է քար նետեմ ընդդիմության վրա: Ասեմ` ինչու, որ ոչ թե ընդդիմությունը չունի սխալներ կամ չունի թերացումներ, այլ զուտ նրա համար, որ ես կարծում եմ՝ մենք պետք է կարողանանք ծրագիր մշակել: Առանց ծրագրի փողոց դուրս գալը՝ կարող է նոր հիասթափություն առաջացնել:

— Պարոն Շարմազանով, չե՞ք կարծում, որ այդ ծրագիրը վաղուց պետք է լիներ:

— Ծրագիրը կար, բայց դրանից զատ մեկ բան էլ պետք է ընդգծեմ: Մեր կուսակցությունն ու ես չենք եղել նախաձեռնող, այլ միշտ եղել ենք աջակցող: Այսինքն՝ մարդիկ դուրս են եկել, եւ դա մենք չենք նախաձեռնել ու լրացուցիչ օժանդակության կարիքը չի եղել: Ես մի բան գիտեմ, որ առանց համազգային ընդվզման՝ այս անձնավորությանը եւ այս ռեժիմին չի կարելի հաղթել, բայց երկրորդն էլ պետք է ասեմ: Ես չեմ ուզում մեր ժողովրդի ուղղությամբ քար նետեմ, բայց մի բան էլ կա: Այո, ընդունում եմ, որ մայիսի 9-ին կար շատ մարդ: Երեւի թե եղավ ոչ վճռականություն, կամ ծրագրի բացակայություն, կամ կառավարական թերացում: Ես դա չեմ ուզում մեկնաբանել, բայց կոնկրետ բան կարող եմ ասել: Նիկոլ Փաշինյանն ավելի քիչ կողմնակից ունի, քան` ընդդիմադիրները: Մեր խնդիրը նրա մեջ է, որ այն 50+1-ը, որը Նիկոլին դեմ է՝ կենտրոնացնենք ինչ-որ մի տեղ եւ ոչ թե մի անձի շուրջ, այլ՝ գաղափարի: Հենց դա ստացվեց՝ Նիկոլը գնալու է:
Ես իմ առաջարկն ասել եմ, մենք մեր համագումարին էլ ենք ասել, հենց ինքս էլ եմ բազմաթիվ անգամներ ասել, որ անձնական ամբիցիան պետք է դնենք մի կողմ եւ առաջ բերենք Հայաստանի պետության փրկությունը: Ոչ թե պետք է մտածել իշխանության գալու, այլ իշխանափոխության մասին: Սա է խնդիրը: Ըստ երեւույթին, մեր խնդիրը ոչ թե պետք է լինի Շարմազանովի իշխանության գալը, այլ Նիկոլի իշխանությունից հեռանալը: Երբ հիմնական ընդդիմադիր խաղացողներն այդպես ոչ միայն կխոսեն, այլ նաեւ կգործեն՝ ես հնարավորություն կտեսնեմ:
Բայց չեմ ուզում Ամանորի նախօրեին միայն վատատեսական սցենարներ ասել: Կարող եմ, որպես պատմաբան, ասել, որ մենք ունեցել ենք ավելի վատթարագույն եւ ողբերգական շրջաններ: Սակայն հիմա պետք է հնարավորինս սառեցնել տարաձայնություններն ընդդիմության մեջ, որոնք քիչ չեն եւ կենտրոնանալ՝ պայքարելով այս չարիքի ռեժիմի դեմ, որը Հայաստանը տանում է դեպի թրքացում, որը մսխել է մեր հաղթանակները, որը դեմ է դուրս եկել Եռաբլուրին, Ծիծեռնակաբերդին եւ Սարդարապատի խորհուրդներին:

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ