ՄՈՍԿՎԱՅԻ ԵՎ ԹԵՀՐԱՆԻ ՀԱՄԱՐ ՀԱՐԱՎԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ԿԱՊԻ ՕՂԱԿՆ ԷԼ ԱՎԵԼԻ Է ԿԱՐԵՎՈՐՎԵԼ

Դ­եկ­տեմ­բե­րի կե­սե­րին, Մոսկ­վա­յում կա­յա­ցած ԵԱՏՄ երկր­նե­րի վար­չա­պետ­նե­րի հան­դիպ­մա­նը զու­գա­հեռ, ՌԴ նա­խա­գա­հի մա­մու­լի քար­տու­ղար Դ­միտ­րի Պես­կո­վը հայ­տա­րա­րել էր, որ Հա­յաս­տա­նի փո­խա­րեն ՌԴ-ում (բա­ցատ­րութ­յու­նը, թե Նի­կոլն էր խնդրել) այս ամս­վա վեր­ջե­րին ծրագր­ված ԵԱՏՄ ղե­կա­վար­նե­րի գա­գա­թա­ժո­ղո­վը կկա­յա­նա դեկ­տեմ­բե­րի 26-ին: Իսկ դրա նա­խօ­րեին Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում ծրագր­ված է եւս մեկ հան­դի­պում՝ ԱՊՀ ղե­կա­վար­նե­րի:

ՆԻԿՈԼԸ ՄԵԿՆՈՒՄ Է ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ

Այն, որ Նի­կո­լը ԵԱՏՄ ղե­կա­վար­նե­րի նիս­տին ու­զած-չու­զած մաս­նակ­ցե­լու է (չնա­յած` Նի­կո­լից ով գլուխ կհա­նի), սպա­սե­լի է: Խո­շոր հաշ­վով, թեեւ Հա­յաս­տա­նի փո­խա­րեն այդ նիս­տը կա­յա­նա­լու է Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում, սա­կայն մեկ է, այդ նիս­տում հենց Նի­կո­լը պետք է նա­խա­գա­հի: Են­թադ­րե­լի է, որ ԱՊՀ ղե­կա­վար­նե­րի նիս­տին եւս նա կմաս­նակ­ցի: Ա­մեն դեպ­քում, ըստ Պես­կո­վի, Նի­կո­լը եւս, բնա­կա­նա­բար, հրա­վիր­ված է. «Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում ան­պայ­ման սպա­սում են։ Նա­խա­գա­հը պա­րոն Փա­շին­յա­նին հրա­վի­րել է եւ, բնա­կա­նա­բար, Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում մյուս գոր­ծըն­կեր­նե­րի հետ նաեւ նրան է սպա­սում ա­վան­դա­կան հան­դիպ­մա­նը»:

­Հատ­կա­պես ԱՊՀ ղե­կա­վար­նե­րի այդ հան­դիպ­ման հետ կապ­ված ու­շագ­րավ լու­րեր սկսե­ցին շրջա­նառ­վել Կա­զա­նում տե­ղի ու­նե­ցած Ա­լիեւ-­Փա­շին­յան աղ­մուկ հա­նած հան­դիպ­ման ֆո­նին: Հի­շեց­նենք, որ այդ հան­դիպ­ման բա­ղադ­րիչ­նե­րից դար­ձավ ընդ­հա­նուր հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, որ վի­ճե­լի հար­ցե­րի շուրջ կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ, հանձ­նա­րար­վել է ԱԳ նա­խա­րար­նե­րին՝ շատ ա­րագ հան­դի­պել եւ այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը բե­րել պայ­մա­նագ­րա­յին տես­քի: Ըստ այդմ, տա­րած­վել էր բա­վա­կա­նին հա­մո­զիչ կար­ծիք, որ այդ ա­մե­նի արդ­յուն­քում հենց Սանկտ Պե­տեր­բուր­գի ԱՊՀ ղե­կա­վար­նե­րի հան­դիպ­ման հար­թա­կում շատ հնա­րա­վոր է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» կնքում: Մի­գու­ցե ի­րա­կա­նում հենց այդ­պես էլ ծրագր­ված էր: Սա­կայն ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ չնա­յած հա­մա­տեղ հայ­տա­րա­րութ­յա­նը, արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի այդ «շատ ա­րագ» հան­դի­պումն այդ­պես էլ տե­ղի չու­նե­ցավ, ե­թե միայն չպարզ­վի, որ գաղտ­նի հան­դի­պում է ե­ղել: Հան­դիպ­ման փորձ, հի­շեց­նենք, ե­ղավ, բայց այս ան­գամ եւս Նի­կոլն ու Ա­րոն ինչ-որ «աֆ­յո­րա­յի» էին գնա­ցել: Այ­սինքն, թեեւ հան­դիպ­ման պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նը ձեռք էր բեր­վել ռու­սա­կան հար­թա­կում, սա­կայն այդ գոր­ծըն­թա­ցը փոր­ձեց խլել հե­ռա­ցող Բ­լին­քե­նը, իսկ Ա­րոն մեծ ու­րա­խութ­յամբ հա­մա­ձայն­եց նրա «քա­վո­րութ­յամբ» հան­դի­պել Բայ­րա­մո­վի հետ: Միայն թե Բայ­րա­մո­վը կոպ­տո­րեն մեր­ժեց, ո­րից հե­տո Բաք­վի հա­րա­բե­րութ­յուն­ներն ԱՄՆ հե­ռա­ցող վար­չախմ­բի հետ տե­ղա­փոխ­վեցին գրե­թե թշնա­ման­քի դաշտ:

Ան­գամ կա այն վար­կա­ծը, որ դա ի­րա­կա­նում Ա­լիե­ւի եւ Նի­կո­լի հա­մա­տեղ ծրագ­րած օ­պե­րա­ցիան էր՝ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» պայ­մա­նա­վոր­վա­ծի պես ա­րա­գո­րեն վերջ­նա­կան տես­քի չբե­րե­լու հա­մար: Բայց ան­կախ նրա­նից, թե որ­քա­նով է այդ վար­կա­ծը հա­վա­նա­կան, ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ հենց այդ դիր­քե­րից էլ Ա­լիե­ւը եւ, մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ, նաեւ Նի­կո­լը կներ­կա­յա­նան Սանկտ Պե­տեր­բուր­գի այդ գա­գա­թա­ժո­ղո­վին: Չ­նա­յած այդ­քան էլ այդ­պես չէ. հենց այդ դիր­քե­րից ներ­կա­յա­նալ չի ստաց­վի: Ն­կա­տի ու­նենք, որ մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նում գլո­բալ ի­րա­վի­ճակ է փոխ­վել: Աշ­խար­հի մասշ­տա­բով եւս ի­րա­վի­ճա­կի փո­փո­խութ­յան մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յուն ու­նե­ցող դի­նա­մի­կա կա, կապ­ված նրա հետ, որ Թ­րամփն ուր որ է, կստանձ­նի պաշ­տո­նը: Եվ այդ ա­մե­նը, ի­հար­կե, չի կա­րող շրջան­ցել Ա­լիե­ւին էլ, Նի­կո­լին էլ, ան­կախ այն բա­նից, թե ի­րա­կա­նում նրանք հա­մա­տեղ կամ ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին ինչ նոր «աֆ­յո­րա­ներ» են մշա­կել:

ՀԱԿԱԷՐԴՈՂԱՆԱԿԱՆ ԹԱԿԱՐԴՆ ԱՇԽԱՏՈՒՄ Է

­Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին փո­փո­խութ­յու­ններ ա­սե­լով, ի­հար­կե, նկա­տի ու­նենք այն ի­րա­վի­ճա­կը, որ շա­րու­նա­կում է հա­մա­ռո­րեն զար­գա­նալ Սի­րիա­յում, ո­րի է­ֆեկ­տը ակ­տի­վո­րեն տա­րած­վում է ողջ մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նով մեկ՝ ազ­դե­լով մաս­նա­վո­րա­պես Ի­րա­նի եւ Թուր­քիա­յի վրա:­ Թուր­քիա­յի հա­մար պատ­կե­րը հե­տեւ­յալն է. հնա­րա­վոր զար­գա­ցում­նե­րը, ո­րոնց մա­սին քա­նիցս են­թա­դրութ­յուն­ներ հայտ­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, շա­րու­նա­կում են այդ սպա­սե­լի հու­նով զար­գա­նալ: Այս­պես, Թուր­քիան հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն շա­րու­նա­կում է ամ­րա­նալ Սի­րիա­յում: Օ­րերս պաշ­տո­նա­կան այ­ցով Դա­մաս­կո­սում էր Ֆի­դա­նը, եւ այդ այ­ցի ֆո­նին հայ­տա­րար­վեց, որ Սի­րիա­յի նոր վար­չա­կազ­մը Թուր­քիա­յի հետ պաշ­տո­նա­կան, պաշտ­պա­նա­կան դա­շին­քի մեջ է մտել: Այս հա­մա­տեքս­տում, թուր­քա­կան զի­նու­ժը դուրս կգա Իդ­լի­բի բո­լոր կե­տե­րից եւ փո­խա­րե­նը եր­կու խո­շոր ռազ­մա­կա­յան կստեղ­ծի Հոմ­սի եւ Դա­մաս­կո­սի մոտ: Ի­հար­կե` այն, որ թուր­քա­կան բա­նակն ինչ-որ մե­խա­նիզ­մով տե­ղա­կայ­վե­լու է Սի­րիա­յում, ի սկզբա­նե էլ կաս­կած­ներ չկա­յին:

­Բայդ դա այդ­պես էլ չի լու­ծում Ան­կա­րա­յի հա­մար թիվ 1՝ քրդե­րի հետ կապ­ված խնդի­րը: Ա­վե­լին, Սի­րիա­յում թուր­քա­կան բա­նա­կի տե­ղա­կայ­ման լու­րե­րի ֆո­նին, քրդերն էլ ա­վե­լի են ակ­տի­վաց­րել ան­կախ պե­տա­կա­նութ­յան ստեղծ­ման մա­սին խո­սակ­ցութ­յու­ննե­րը՝ նաեւ հիմ­նա­վո­րե­լով, որ ոչ մի դեպ­քում չեն մնա մի պետութ­յան կազ­մում, ո­րը պաշ­տո­նա­պես Թուր­քիա­յի ռազ­մա­կան դաշ­նա­կից է ներ­կա­յաց­վում: Այս ֆո­նին, Էր­դո­ղա­նը շա­րու­նա­կում է ճա­ռե­րը Սի­րիա­յի ամ­բող­ջա­կա­նութ­յան մա­սին, այդ թվում, որ նոր իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը պար­տա­վոր են ա­մեն գնով այդ ամ­բող­ջա­կա­նութ­յունն ա­պա­հո­վել: Ե­թե չկա­րո­ղա­նան, ա­պա այդ հար­ցում նրանց կօգ­նի թուր­քա­կան բա­նա­կը: Ա­մե­րի­կա­ցի­ներն էլ հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն մե­ծաց­նում են ի­րեց ռազ­մա­կան ու­ժը քրդաբ­նակ հատ­վա­ծում: Իսկ Իս­րա­յե­լը, ոչն­չաց­նե­լով Ա­սա­դից մնա­ցած ռազ­մա­կան պո­տենց­իա­լը՝ սի­րիա­կան ներ­կա ու­ժե­րին չթող­նե­լու հա­մար նույն հե­տե­ւո­ղա­կա­նութ­յամբ շա­րու­նա­կում է ծա­վալ­վել Սի­րիա­յի հա­րա­վա­յին գո­տիով դե­պի քրդա­կան տի­րույթ: Դ­րա­նով եր­կուսն էլ ցույց են տա­լիս, որ չեն պատ­րաստ­վում հրա­ժար­վել Քուր­դիս­տա­նի ստեղծ­ման ծրագ­րե­րից, ո­րը Թուր­քիա­յի հա­մար կա­րող է մա­հա­ցու դառ­նալ: Եվ այն, որ ա­մե­նա­ծայ­րա­հեղ զար­գա­ցում­նե­րի դեպ­քում Էր­դո­ղա­նի հա­մար ռուս­նե­րի բա­զա­նե­րի ներ­կա­յութ­յու­նը կա­րող է վեր­ջին հույ­սի պես մի բան դառ­նալ, դա էլ է հաս­տատ:

ԻՐԱՆԱԿԱՆ «ՏԱՐՕՐԻՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ»

Ա­հա այս բա­վա­կա­նին «խու­ճուճ» ի­րա­վի­ճա­կում նաեւ Ի­րա­նի հետ կապ­ված ա­նո­րո­շութ­յուն­ներն են պահ­պան­վում: ԱՄՆ-Իս­րա­յել տան­դեմը, սի­րիա­կան ի­րա­վի­ճա­կից ել­նե­լով, Ի­րա­նին ըն­կա­լում է` որ­պես թու­լա­ցած կողմ: Նաեւ այն ա­ռու­մով, որ Ի­րա­նից Սի­րիա­յում տե­ղի ու­նե­ցա­ծի հետ կապ­ված նաեւ Ռու­սաս­տա­նին ուղղ­ված ո­րոշ մե­ղադ­րանք­ներ ե­ղան, եւ կա այն տպա­վո­րութ­յու­նը, որ գոր­ծող իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի օ­րոք Թեհ­րա­նի եւ Մոսկ­վա­յի հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը շա­րու­նա­կում են հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն թու­լա­նալ: Այ­սինքն, հա­կա­դիր ու­ժե­րը կցան­կա­նան այս պա­հին օգ­տա­գոր­ծել: Եվ այն, որ Իս­րա­յելն ա­վե­լի ու ա­վե­լի հա­մա­ռո­րեն է խո­սում Ի­րա­նին հար­վա­ծե­լու մա­սին, ին­չը քա­ջալեր­վում է իշ­խա­նութ­յան ե­կող թրամ­փա­կան թի­մի կող­մից, թե­րեւս պա­տա­հա­կան չէ:

­Բայց ամ­բողջ հարցն այն է, թե ի­րո՞ք ռուս-ի­րա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում սառ­նութ­յուն է սկսվել: Մի կող­մից, կան սի­րիա­կան ի­րա­վի­ճա­կի հետ կապ­ված եր­կու կող­մից էլ առն­վազն փոր­ձա­գի­տա­կան մա­կար­դա­կով մե­ղադ­րանք­նե­ր: Դրա­նից զատ, ա­ռանց Սի­րիա­յի էլ լռվել-մնա­ցել է ռուս-ի­րա­նա­կան ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յան մա­սին պայ­մա­նա­գի­րը, եւ պարզ տե­սա­նե­լի է, որ այս­տեղ հիմ­նա­կան մե­ղա­վո­րութ­յու­նը Թեհ­րա­նինն է: Եվ մյուս կող­մից, ե­թե ան­գամ այդ ա­մե­նը կա, մեկ է, դա նշա­նա­կում է, որ Ի­րա­նի հա­մար այս պա­հին Մոսկ­վա­յի ա­ջակ­ցութ­յունն ա­ռա­վե­լա­գույնս է անհ­րա­ժեշտ: Եվ այս ֆո­նին, օ­րի­նակ, կան խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, որ Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում կա­յա­նա­լիք ԵԱՏՄ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին Ի­րա­նը կա­րող է դառ­նալ այդ կազ­մա­կեր­պութ­յան դի­տորդ: Նույն հա­մա­ռութ­յամբ խոս­վում է, որ Ի­րա­նը կա­րող է ան­դա­մակ­ցել ՀԱՊԿ-ին: Վեր­ջա­պես, նա­խօ­րեին ի­րա­նա­կան խող­մի խնդրան­քով կա­յա­ցել է Մոսկ­վա­յում Ի­րա­նի դես­պան Կա­զեմ Ջա­լա­լիի եւ Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նութ­յան ար­տա­քին գոր­ծե­րի փոխ­նա­խա­րար Անդ­րեյ Ռու­դեն­կո­յի հան­դի­պու­մը, ո­րի ժա­մա­նակ «քննարկ­վել է Ի­րա­նի նա­խա­գահ Մա­սուդ Փե­զեշ­կիա­նի Ռու­սաս­տան այ­ցը: Չմո­ռա­նանք, որ հենց այդ այ­ցի հետ էլ կապ­վում է ռազ­մա­վա­րա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան պայ­մա­նագ­րի ստո­րագր­ման հար­ցը, եւ երեկ էլ եղան լուրեր, որ պայմանագիրը կարող է ստորագրվել հունվարի վերջին: Գու­մա­րած, նա­խօ­րեին ի­րա­նա­կան ար­ժա­նա­հա­վատ աղբ­յու­րը հայտ­նեց, որ այս օ­րե­րին ա­վարտ­վել է Ի­րա­նին ռու­սա­կան Սու-35 կոր­ծա­նիչ­նե­րի մա­տա­կա­րար­ման ծրա­գի­րը, եւ հի­մա այդ միան­գա­մայն ծան­րակ­շիռ ինք­նա­թիռ­նե­րի ոչ պա­կաս ծան­րակ­շիռ քա­նա­կութ­յուն՝ 60 ինք­նա­թիռ Թեհ­րա­նի են­թա­կա­յութ­յան տակ է: Ա­ռա­վել եւս, որ մեկ ու­շագ­րավ մի­ջա­դեպ ե­ղավ նաեւ նա­խօ­րեին: Ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը հայ­տա­րա­րե­ցին, թե ի­րենց նա­վը սխալ­մամբ խո­ցել է սե­փա­կան F-18 ինք­նա­թի­ռը, բայց ա­հա հու­սիթ­նե­րը շտա­պե­ցին հի­մնա­վո­րել, որ ոչ մի սխալ էլ չի ե­ղել, ի­րենք են այդ ինք­նա­թի­ռը խո­ցել: Իսկ ա­հա ամե­րի­կա­ցի­նե­րը, ե­թե այդ փաս­տը խոս­տո­վա­նեն, ա­պա նաեւ պետք է ըն­դու­նեն, որ հու­սիթ­ներն ի զո­րու են նման գեր­ժա­մա­նա­կա­կից ինք­նա­թիռ խոցել, ին­չի հա­մար պետք է, ա­սենք, C-300 հա­մա­կարգ: Որ­տե­ղի՞ց դա հու­սիթ­նե­րին: Կամ քա­նի՞սն ու­նեն, բա Ի­րա՞­նը քա­նիսն ու­նի, եւ ի՞նչ վի­ճա­կում կհայտն­վի իս­րա­յել­յան ա­վիա­ցիան, ե­թե ռեալ հար­ձակ­ման անց­նի: Վեր­ջա­պես, հու­սիթ­նե­րը ցու­ցադ­րա­բար հեր­թա­կան ան­գամ հար­վա­ծե­ցին Թել Ա­վի­վին, եւ այն, որ իս­րա­յել­յան ա­մե­նաա­ռաջա­դեմ հա­կահր­թիռ­նե­րը չկա­րո­ղա­ցան այդ հար­վա­ծը կան­խել, հու­շում է հու­սիթ­նե­րի մոտ հի­պեր­ձայ­նա­յին հրթիռ­նե­րի առ­կա­յութ­յան մա­սին: Ու նույն հար­ցերն են, ինչ F-18-ի դեպ­քում:

Այս ա­մե­նը, հաս­կա­նա­լի է, կա­րող է լրջո­րեն ազ­դել Իս­րա­յե­լի տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րի վրա՝ ա­վե­լի ա­ռաջ­նա­յին դարձ­նե­լով Քուր­դիս­տա­նի ծրա­գի­րը եւ թուր­քե­րի հետ բախ­ման գնա­լը: Իսկ մյուս կող­մից, այս ա­մե­նը հեր­թա­կան հիմ­նա­վո­րումն է, թե Թեհ­րա­նի հա­մար ռուս-ի­րա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը ինչ չա­փով են շա­րու­նա­կում պահ­պա­նել ի­րենց դե­րը, երբ խոսքն ի­րա­կա­նում լի­նել-չլի­նե­լու հար­թութ­յու­նում է:

Ըստ այդմ, շա­րու­նա­կում է իր էա­կան դե­րը պա­հել նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նով ՌԴ-Ի­րան կա­պի հար­ցը, եւ այն տպա­վո­րութ­յունն է, որ պե­տեր­բուրգ­յան այս այ­ցի ժա­մա­նակ դա եւս մեկ ան­գամ կբա­ցատր­վի ինչ­պես Նի­կո­լին, այն­պես էլ՝ Ա­լիե­ւին: