Ինչպես կոտոն ու քանոնահարուհին իրար հետ «լեզու գտան» թատրոնում

Երեւանի Հրաչյա Ղափլանյանի անվան դրամատիկական թատրոնի բեմ վերադարձած Շեքսպիրի «Համլետ»-ը հանդիսատեսի ուշադրությունը գրավեց ոչ միայն նրանով, որ Համլետի դերակատարը ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս աղջիկ էր, այլ փշաքաղվեց ու ընկղմվեց հնչած ճապոնական կենդանի երաժշտության մեջ: Ընդ որում՝ ճապոնական երաժշտությունը հնչում էր հայ հանդիսատեսի համար անծանոթ գործիքով՝ կոտոյով, որը «Տաղարան» հնագույն երաժշտության անսամբլի երաժիշտ եւ միջազգային մրցանակների դափնեկիր ՄԱՐԻԱՆՆԱ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԻ ձեռամբ դարձավ հարազատ ու ականջահաճո: Ինչպե՞ս ճապոնական կոտոն ու քանոնահարուհին հայտնվեցին թատրոնում, «Իրավունք»-ի հետ զրույցում փակագծեր է բացել Մարիաննան:

«ՏԻՐԱՊԵՏԵԼ ԱՅՍ ԱՐԻՍՏՈԿՐԱՏ ՆՎԱԳԱՐԱՆԻ ԳԱՂՏՆԻՔՆԵՐԻՆ, ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐԻՆ ՏՐՎԱԾ ՉԷ»

— Առաջին անգամ Հայաստանում, մասնավորապես՝ Երեւանի դրամատիկական թատրոնում ներկայացվեց կոտո երաժշտական գործիքը: Ծանոթացրեք մեզ կոտոյի հետ…

— Այս նվագարանը Շեքսպիրի «Համլետ» ներկայացման համար հատուկ է գնվել եւ բերվել Հայաստան` Երեւանի Հրաչյա Ղափլանյանի անվան դրամատիկական թատրոնի կողմից: Ճապոնական ավանդական նվագարան է համարվում, թեպետ Կորեայում եւ Չինաստանում եւս կա: Կոտոն 13 լարանի կսմիթային նվագարան է, նաեւ կա բաս կոտո: Ինձ համար ուրախալի է, որ ներկայացման համար ընտրվեց ճապոնական ավանդական երաժշտություն: Ճապոնական ավանդություններում նշված է, որ կոտոն արիստոկրատ նվագարան է, արքունական միջոցառումների ժամանակ են դրանով նվագել, ինչպես եւ քանոնը: Այն պատկանում է նույն քանոն նվագարանի ընտանիքին, որովհետեւ երկուսն էլ կսմիթային են եւ վաղնջական ժամանակներից են մեզ հասել:

— Կոնկրետ ո՞ր գործերն են հնչում կոտոյով շեքսպիրյան «Համլետ» բեմադրության ընթացքում:

— Հնչում է ճապոնական ավանդական «Ռոկուդան» ստեղծագործությունը, որն, ինչպես գիտենք, իրենց առաջին ստեղծագործություններից է: Նաեւ հնչում է ճապոնական «Սակուրա» ստեղծագործությունը եւ մեր «Ծաղկած բալենի» ստեղծագործությունը: Այո՛, պարտադիր պետք է կոտոյով հնչեր գոնե մեկ հայկական ստեղծագործություն:

— Իսկ հեշտությա՞մբ «լեզու գտաք» կոտոյի հետ:

— Իրականում շատ բարդ է այս գործիքի վրա նվագելը, որովհետեւ ճապոնական է, լեզուն իսկապես չենք հասկանում: Բայց կարող եմ ասել, որ այս արվեստի մեջ նվիրումն այնքան շատ է, որ իսկապես սերը հաղթեց, եւ մենք կարողացանք այս ամենը կյանքի կոչել: Տիրապետել այս էլեգանտ եւ արիստոկրատ նվագարանի գաղտնիքներին եւ արվեստին, յուրաքանչյուրին տրված չէ, ուրախ եմ, որ կարողացել եմ հաղթահարել այդ շեմը եւ ներկայացնում եմ այս արվեստը բեմից: Իհարկե, այդ ամենին նպաստեց այն վստահությունը, որ Դրամատիկական թատրոնի ղեկավարության եւ ներկայացման ռեժիսոր Գրիգոր Խաչատրյանի կողմից կար իմ անձի հանդեպ: Ի դեպ, հենց Գրիգոր Խաչատրյանի հրավերով եկա թատրոն:

«ԱՎԱՆԴԱԿԱՆ ՃԱՊՈՆԱԿԱՆ ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՒՔԸ ՊԻԵՍԻՆ ՀԻՊՆՈՍԱՑՆՈՂ ՇՈՒՆՉ Է ՀԱՂՈՐԴԵԼ»

— Ի վերջո, բացեք գաղտնիքը, ինչպե՞ս կարողացաք նույնքան արհեստավարժ նվագել կոտոյի վրա, ինչպես քանոն եք նվագում:

— Մոտ երեք օր նայում էի ու չէի հասկանում, թե ինչպես կարելի է նվագել այս գործիքի վրա, որովհետեւ ամբողջ գրականությունը կոտոյի մասին ճապոներեն է: Ինքս երբեւէ նման հնարավորություն չէի ունեցել նվագել կոտոյով: Իհարկե, նվագել եմ ճապոնացի երաժիշտների հետ եւ կոտո, մակոտո գործիքի հետ համատեղ կատարում եմ ունեցել: Ամեն դեպքում, երբեւէ մտքովս չէր անցնում, որ կարող եմ նվագել այս գործիքով: Էլի եմ ասում՝ եթե չլիներ այն մեծ սերն այս արվեստի հանդեպ, չէի կարողանա նվագել: Ասեմ, որ օգտագործել եմ երկու-երեք գործիքի տեխնիկա՝ ե՛ւ քանոնի, ե՛ւ դաշնամուրի, ե՛ւ տավիղի: Արդյունքում այս պահի դրությամբ կոտոյին տիրապետում եմ այնպես, ինչպես ճապոնացիները 10 տարի պարապելուց հետո կարող են տիրապետել իրենց գործիքին: Երբ նվագում ես քանոն, տիրապետում ես նվագարանների գաղտնիքներին, ամեն ինչ կարողանում ես օգտագործել այս նվագարանի դեպքում, որը մի փոքր հեշտացրեց իմ գործը:

— Կարո՞ղ է «դավաճանեք» քանոնին եւ այլեւս հանդես գաք հայաստանյան եւ միջազգային բեմերում կոտոյով:

— Ես բնույթով անդավաճան եմ, իմ կյանքում պլանավորած ոչինչ չի ստացվում, իսկ կյանքը անակնկալներով շատ հարուստ է, չգիտես, որ պահին ինչ կլինի, սա ուղղակի ինձ համար բացահայտում ու ձեռքբերում է:

— Հետաքրքիր է՝ ճապոնացիներն առիթ ունեցե՞լ են դիտելու ներկայացումը եւ ունկնդրելու հայրենի երաժշտությունը՝ Ձեր կատարմամբ:

— Գ. Խաչատրյանի հրավերով` պրեմիերային ներկա էին Ճապոնիայի փոխդեսպանները, թատրոնի ավարտին շատ ոգեւորված էին, իրենց շատ հետաքրքիր էր: Չնայած՝ հայերեն ոչինչ չէին հասկանում, բայց քանի որ արվեստը չի ճանաչում ազգություն, կրոն, լեզու այն անսահման է ու համամարդկային, իրենք շատ տպավորված էին: Դեսպանատան պաշտոնական էջում տեղադրել էին հատված ու գրել` ավանդական ճապոնական երաժշտական գործիքը` կոտոն, պիեսին հիպնոսացնող շունչ է հաղորդել, զգացեք արեւմտյան երաժշտության ներդաշնակությունը եւ Ճապոնիայի եթերային ելեւէջները: Ես էլ իմ հերթին թատերասեր հանրությանը սիրով հրավիրում եմ, որ գան, դիտեն ու վայելեն:

— Դուք բազմաթիվ բեմերում եք եղել, բայց համերգային, հե՞շտ էր թատրոնի բեմ բարձրանալը, ինչու ոչ, նաեւ որպես դերակատար:

— Ճիշտ եք նկատել, ես բեմի երաժիշտ եմ, իմ կյանքը անցնում է բեմում: Դեռ դպրոցական տարիքից նվագել եմ մանկական ֆիլհարմոնիայի ժող նվագարանների խմբում: Բեմը ինձ շատ հոգեհարազատ է, թատրոնի բեմը մեկ այլ աշխարհ է, երաժշտությանը գումարվում է կենդանի խաղ: Չնայած ետնաբեմի բոլոր բարդություններին՝ բեմում արդեն այլ ես` արտիստ ես…

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

Այս թեմայով Դատարանը թույլատրեց Արմեն Գևորգյանին հատել ՀՀ սահմանը Սա թշնամանք է Վարդան Մկրտչյանի կողմից՝ ուղղված «Գոյ»-եցիներին. Աշոտ Տեր-Մաթեւոսյան Ինձնից սկսած՝ բոլորի աշխատանքից դժգոհություն կա, Փաշինյանն էլ է քննադատել ինքն իրեն․ Հրաչյա Հակոբյան Աճուրդով կվաճառվի Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի շենքերից մեկը ԵԿՄ անդամները պետք է մի բան անեին. ժամեր անց նա չպետք է զբաղեցներ այդ պաշտոնը. Դանիելյան