Պայքարի մեջ պետք է լինեն բոլորը, եթե երդվյալ անտարբեր կամ սոցիալապես տհաս չեն. Արմենուհի Սիսյան

«Իրավունքը» զրուցել է ՀԳՄ անդամ, արձակագիր, բանաստեղծուհի ԱՐՄԵՆՈՒՀԻ ՍԻՍՅԱՆԻ հետ:

— Ձեր ստեղծագործությունների գրեթե մեծ մասը նվիրված է կնոջը: Առաջիկայում նոր ստեղծագործություններ կլինե՞ն՝ նվիրված մեր հերոսածին մայրերին:

— Այո, ճիշտ եք նկատել, կինն իմ ստեղծագործություններում առանցքային տեղ ունի, անգամ, եթե երկրորդական կերպար է: Երբեւէ նման հատուկ ծրագիր չեմ ունեցել, այդպես ստացվել է: Դա պարզ դարձավ տարիներ հետո, երբ արդեն որոշակի ամբողջություն կար ձեւավորած: Պարզապես ես գրել ու գրում եմ իմացած բաների մասին: Բացի այդ, կինը բավականին բազմաշերտ էակ է, արժե նրան ուսումնասիրել, զննել, միեւնույնն է, մինչեւ վերջ չի բացահայտվելու… Ի դեպ, կնոջ մասին գրելն ամենեւին չի ենթադրում, թե այն կանանց է հասցեագրված, ընդհակառակը, այն պետք է ուղղվի հենց տղամարդկանց:

Ինչ վերաբերում է հերոսածին մայրերին, ապա պատերազմի ընթացքում գրում էի լսածներիս հիման վրա լուսավոր, իրական պատմություններ՝ վստահ լինելով, որ հաղթելու ենք: Այնտեղ կան նաեւ կանայք, մայրեր: Դեռ չեմ հրապարակել, քանի որ մտադիր էի ամեն բան ավարտվելուց հետո պատերազմական թեմայով պատմությունների շարքն ամբողջացնել՝  հետագայում գրքով տպագրելու մտադրությամբ: Բայց այդ «հետագան» ինչ-որ չի երեւում, մեր կորուստները չեն ավարտվում, ու սթրեսների շարանը թույլ չի տալիս այդ մասին անցյալ ժամանակով խոսելու: Եկավ մի պահ, որ հասկացա՝ ուժերս այլեւս չեն ներում վերապրելու ու գրին հանձնելու լսածներս ու ապրածս եւ ընդհատեցի… Դա իրոք չափազանց ծանր է ինձ համար… Բայց, հուսով եմ, ավարտին հասցնելու եմ ու մի օր, որպես անցյալի իրողություններ, հանձնելու եմ գրքի տեսքով:

— Տիկին Սիսյան, գրողի, ստեղծագործողի համար մեր օրերում ամենահուզիչ խնդիրը ո՞րն է:

— Ես դեմ եմ կոլեկտիվ սահմանումներին ու ձեւակերպումներին եւ կասեմ միայն իմ անունից, քանի որ հույզը, ինչպես նաեւ խնդրի այս կամ այն ընկալումը անհատական է: Ի դեպ, եթե այս հարցը տայիք ինձ երկու տարի առաջ, միանգամայն այլ պատասխան կունենայի: 2020թ.-ի պատերազմից հետո միանգամայն փոխվեցին իմ հետաքրքրությունները, ներշնչանքը, խնդիրների ընկալման չափանիշները: Ամեն ինչ վերափոխվեց, մի բաժանարար սահմանագիծ ձեւավորվեց՝ պատերազմից առաջ եւ հետո: Մի ողջ սերնդի նահատակությունից, մեր հայրենիքի չքնաղ տարածքների կորստից, հազարավոր մեր հայրենակիցների բռնագաղթից, 10 հազարից ավելի հաշմանդամ երիտասարդներ ունենալուց հետո չկա ինձ համար մեկ այլ կարեւորություն, որ ինչ-որ ձեւով չառնչվի նշածս իրողությունների հետ: Այսօր ո՛չ միայն գրողի, բոլորիս առաջնահերթությունը եւ բոլոր գործընթացները պետք է ուղղված լինեն երկրի անվտանգությանն ու պետականության պահպանմանը, յուրաքանչյուրս մեր տեղում՝ հնարավորինս ներդնելով մեր կարողությունները: Ինձ կների իմ հավերժական սերը՝ աշնան արեւը, որ արդեն երկրորդ աշունն է՝ սիրտս չի ելեւէջվում նրա քնքշանքից ու հոգուս չի հպվում նրա թրթիռը: Բայց ես անդավաճան մարդ եմ ու դեռ պիտի փարվեմ հոգիս շոյող նրա պարուրանքին, որ ապրեմ ու ապրեցնեմ տողս…

— Այսօր ամենաշատն ինչի՞ն եք կարոտում:

— Հոգումս միշտ բնակվել է կարոտ. կարոտ այն ամենի հանդեպ, ինչ հարազատ է՝ ծառերի ծաղկունք, առաջին ձյուն, երկինք, բանաստեղծություն, հոգու թրթիռ, ջերմություն… Կարոտել հազար տարվա հեռվից ու ամեն պահ… Կարոտել՝ ուրեմն ապրել… Այսօր կարոտում եմ կարոտելը… Ի դեպ, բանաստեղծական գրքերիցս մեկը «Հազար տարվա կարոտ» վերնագիրն ունի. այնտեղ իմ շատ կարոտներ գտել են իրենց հանգրվանը…

— Գրողը, ըստ Ձեզ, պե՞տք է քաղաքական պայքարում լինի:

— Քաղաքականության մեջ չպետք է մտնի նա, ում մաշկը, ինչպես Ֆրանկլին Ռուզվելտն էր ասում`«ռնգեղջյուրի կաշվից մի քիչ նուրբ է»: Քաղաքականությունը լուրջ ասպարեզ է, լուրջ գիտելիքներ է պահանջում եւ չպետք է ցանկացածին հասանելի լինի: Իսկ անհրաժեշտության դեպքում պայքարի մեջ պետք է լինեն բարձր գիտակցականությամբ օժտված բոլորը՝ յուրաքանչյուրն իր տեղում, եթե երդվյալ անտարբեր կամ սոցիալապես տհաս չեն: Գրողի զենքն իր գրիչն է, եւ եթե օրվա իշխանություններին հաճոյանալը կամ նրան հլու եւ խոնարհ լինելը գրողի համար գերադաս նշանակություն ունի կամ որոշակի վախեր ունի, ուրեմն՝ թող լռի: Պետք չէ նրանից ոչինչ սպասել կամ պահանջել, նա հենց այդքան է: Միայն թե որքան էլ ջայլամների պես գլուխները ավազի մեջ խրեն, միեւնույնն է, կողքից տեսանելի են: Լավ է, որ նրանք իրական զենք չեն կրում, թե չէ պատկերացնո՞ւմ եք, ինչքան վախկոտներ կունենայինք ու դավաճանություններ կլինեին…

— Հակառուսական քարոզները մեր օրերում Ձեր գնահատմամբ՝ ի՞նչ հետեւանքներ է ունենալու:

— Զորավար Անդրանիկն ասում էր. «Հայե՛ր, մեր թշնամին թուրքն է: Ազգովի դուրս գանք թուրքի դեմ, թուրքին հաղթենք, դրանից հետո կուզեք՝ բոլշեւիկ եղեք, կուզեք՝ մենշեւիկ եղեք, կուզեք՝ շուն եղեք»: Այսօր ոչ մի վստահելի բարեկամ-դաշնակից այլեւս չունենք, այդ պատճառով հարկ է դերակատարություն ունեցող երկրների հետ գտնել նվազագույն իսկ շահ ու դրա շուրջ հարաբերություններ կառուցել՝ հնարավորինս օգուտ կորզելով, քանի որ հայտնի բան է՝ քաղաքականությունը շահ է: Հակաքարոզները մեզ ոչինչ էլ չեն տալու ոչ մի երկրի պարագայում: Ժողովուրդը սիրում է ծայրահեղություններ, եւ լավ կլիներ, որ այդքան հեշտորեն ու հաճույքով կուլ չտար ցանկացած քարոզի կամ հակաքարոզի կուտը:

— ՌԴ նախագահ Վ. Պուտինի հրամանով ռուսաստանյան քաղաքացիները, այդ թվում նաեւ հայերը, ովքեր ունեն ռուսական անձնագիր եւ համապատասխան տարիք, պետք է զորակոչվեն: Այս լուրը լսելով՝ ոմանք չարախնդացին, թե՝ «շատ լավ է, փախան մեր բանակից, թող հիմա գնան Ուկրաինայի դեմ կռվեն ու զոհվեն»: Որքանո՞վ են նման արտահայտությունները մեզ հարիր:

— Բոլոր վերադարձողներն էլ բարով գան: Երանի նրանց թիվը մեծ լինի, այնքան մեծ, որ շրջաններում բնակեցնեն: Իսկ «թող գնան զոհվեն» ու նման արտահայտությունները հիվանդ մարդկանց շաղակրատանք են, անգամ չեմ ուզում քննարկել:

— Ատելության մթնոլորտը, որ այսօր ձեւավորվել է մեր երկրում, ինչի՞ կհանգեցնի:

— Նո՞ր պիտի հանգեցնի: Այսօրվա մեր հասարակության բոլոր արատավոր երեւույթները հենց այդ փոխադարձ ատելության հետեւանքն են: Երբ հասարակությանը պառակտում են, բաժանում են սեւերի ու սպիտակների, կոչ անում անհանդուրժողականության, ծայր է առնում անկառավարելի քաոս: Հայտնի բան է՝ բաժանի՛ր, որ տիրես: Եթե հասարակության մեջ հետեւողականորեն գեներացվում է փոխադարձ ատելություն, անհաշտություն, ագրեսիա, ամենազուսպ հասարակությունն էլ սահուն կարող է վերածվել ամբոխի: Իսկ ուր ամբոխն է, այնտեղ է սատանան վստահորեն առաջնորդում, այնտեղ է Նեռի որդու լիակատար հենարանն ու ուժը: Ուր ատելությունն է, այնտեղ լույսը գերեվարված է, իսկ սատանան լիիրավ տեր է:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ